Pamiętam czasy, w końcu nie tak bardzo odległe, kiedy nazwisko Jacka Malczewskiego stanowiło synonim pacykarza, malarza złego smaku i dziwacznego, artystycznego gustu. W najlepszym z najgorszych przypadków – epigona minionej, młodopolskiej maniery. I pamiętam też okres, kiedy sztuka Malczewskiego służyła jako przykład najlepszych osiągnięć estetyki Młodej Polski. Nie pogrobowiec, ale odważna awangarda.

To, że omawiam obraz Paula Klee jako pierwsze w tym cyklu spośród dzieł współczesnego malarstwa, nie oznacza bynajmniej, iż z ostatniego stulecia najwyżej cenię ten właśnie wizerunek, albo że przedkładam szwajcarskiego artystę nad innych. Lubię i poważam dokonania wielu współczesnych ...

Parę lat temu zobaczyłem portret Stanisława Augusta Poniatowskiego w Metropolitan Museum.   Autorką portretu była francuska malarka przełomu XVIII i XIX wieku, Vigée Le Brun, zdolna artystka, świetna portrecistka, jedna z nielicznych kobiet, które talentem i pracą przebiły się w niewdzięcznym świecie ...

Mógłbym przysiąc, że widziałem „Kozła ofiarnego” Williama Holmana Hunta na własne oczy.

Najstarsze ze znanych scen przedstawiających Ukrzyżowanie – kulminacyjny punkt męki Jezusa – pochodzą z IV wieku.   Na bogato zdobionym sarkofagu Domitylli, z największego systemu rzymskich katakumb, nazwanych tak od jednego z członków wpływowej rzymskiej rodziny, który przeznaczył swą ziemię na miejsce ...

Jeden obraz omawiany w obecnym cyklu kojarzy się z drugim; jeden tekst podsuwa idee, które stają się zaczynem kolejnego. Nastrój „Wnętrza z młodą kobietą” z 1915 r. Vilhelma Hammershoi’a; przypomniał mi prawie sto lat starsze dzieło Josepha M. Williama Turnera „Harbor of Dieppe”. Zupełnie niepodobne w tematyce, ani w nastroju – w jednym ciche wnętrze mieszkania, w drugim – port pełen ruchu i wrzawy. Oba jednak wytwarzają specyficzny, choć odmienny nastrój.

Obrazy Vilhelma Hammershři’a zobaczyłem po raz pierwszy 20 lat temu na wystawie w Guggenheim Museum poświęconej jego twórczości. Od wtedy ów mało znany Duńczyk stał się jednym z moich najulubieńszych artystów.

Pierwsza rzecz, jaka się rzuca w oczy przy spojrzeniu na obraz Bronzino (przydomek od ciemnej karnacji skóry; artysta naprawdę nazywał się Agnolo di Cosimo), włoskiego malarza późnego renesansu, to teatralność przedstawionej sytuacji.

„Madonna z dzieciątkiem” Jeana Fouqueta (1425-1480) jest obrazem tak wspaniałym, niewiarygodnie oryginalnym, tak niezwykle nowoczesnym, że trudno wprost uwierzyć, iż powstał w połowie XV wieku, a nie współcześnie. Podług wizerunku tej Madonny zaprojektował reżyser postać Królowej Kier w surrealistycznej filmowej wersji „Alicji w krainie czarów”. Jim Burton słynie z chorobliwej, turpistycznej wyobraźni – naturalną koleją rzeczy zwrócił uwagę na wizerunek Fouqueta.

Trzej mistrzowie flamandzkiego malarstwa z XV wieku wydźwignęli sztukę północnej Europy na wyżyny artyzmu. Gotyckie w formie, religijne w treści obrazy Roberta Campina, Jana van Eycka i Rogiera van der Weydena są niezrównanej piękności.